NASLOVNA
- AKTUELNOSTI -

AKTUELNOSTI

 

AKTUELNOSTI

STRANA 2/5 ::: 1 | 2 | 3 | 4 | 5

INFO   :::  Naslovna - Aktuelnosti > Aktuelnosti arhiva - STRANA 2 > Samo je šuma alternativa parlamentarnoj demokratiji

 

 

Intervju: Milivoj Bešlin

Samo je šuma alternativa parlamentarnoj demokratiji

Srpski istoričar komentariše rezultate prošlonedjeljnih parlamentarnih izbora u Crnoj Gori i objašnjava kako su zvanična i takozvana druga Srbija reagovale na vijest o tome da je grupa od dvadeset ljudi na dan izbora iz Srbije ušla u Crnu Goru s namjerom da, kako se tvrdi, izazove sukobe, zauzme institucije i uhapsi premijera Mila Đukanovića

 

Tamara Nikčević

28. oktobar 2016, Dani

 

Izgleda da je hapšenje dvadesetak ljudi iz Srbije koji su, po riječima specijalnog tužioca za organizovani kriminal Milivoja Katnića, na dan održavanja parlamentarnih izbora namjeravali da u Crnoj Gori izazovu krvoproliće, bilo vrsta mišolovke u koju je upala ne samo nacionalistička već i dio one druge, demokratske i građanske Srbije. Naime, izuzev tek nekoliko novinara, javnih ličnosti i tri političke partije - Demokratska stranka, Liberalno-demokartska partija i Liga socijaldemokrata Vojvodine - svi građanski intelektualci, slobodni mediji i autori su, baš kao i crnogorsko političko i medijsko podzemlje, na sav glas ismijavali realnu opasnosti koja je prijetila i koja i dalje prijeti Crnoj Gori. I to na potpuno isti način na koji su se i protekle dvije decenije ti isti ljudi rugali onome čemu nisu smjeli: patnji i smrti drugoga. Atentat na Vuka Draškovića u Budvi, govorili su, nisu pokušali Miloševićevi eskadroni smrti koji su prethodno pobili onoliko ljudi po bivšoj Jugoslaviji, nego Draškovićeva “ljubomorna supruga” Danica; Ivan Stambolić se danima nije vraćao kući zato što je “u nekoj švaleraciji”, a ne zato što su ga državne ubice iz JSO otele, strijeljale, bacile u jamu i polile krečom; Zorana Đinđića te noći kod Hale Limes nisu jurile ubice države Srbije, već “obični trgovački putnik”, budući zaštićeni svjedok u procesu za ubistvo srpskog premijera Dejan Milenković Bagzi; ljude na sarajevskoj pijaci Markale nisu pobile granate zločinačke vojske RS-a i njihovog komandanta ratnog zločinca, već su Sarajlije gađali Bošnjaci kako bi, naravno, napakostili nedužnim Srbima... Otkud ta morbidna odbrana zločina i zločinaca, ta identifikacija sa atentatorima i teroristima? Kada je i kako srušena granica između šovinista i takozvanih pristojnih građana? Zašto, na primjer, ama baš niko od tog “finog beogradskog sveta” nije reagovao kada je “ugledni” beogradski Nedeljnik, u naletu nemoćnog bijesa zbog još jedne pobjede Demokratske partije socijalista Mila Đukanovića, na svom sajtu prošle sedmice objavio nacističku svinjariju, u kojoj se čitaocima objašnjava ko su zapravo Crnogorci.

“Crnogorac. Čovek od koga nije ostalo ništa. Olupina. Ljuštura. Očajnik koji ne vidi dubinu svoga očajanja, otpisnik iz naroda kome je vekovima pripadao, grešnik koga je greh satreo i izjeo mu sam centar duhovnog orijentira. Nosilac izgubljenog nacionalnog i duhovnog identiteta, čuvar najsvetlijeg srpskog imena na koje od jutra do mraka svakodnevno svojim potupcima vrši najogadnije duhovno bludničenje, slika i prilika istorijskog sunovrata jedne superiorne duhovne ikone. Nekadašnji oreol viteštva, danas moralna karikatura.”

“Nikada se ni ona desničarska, nacionalistička, ni veliki deo građanske Srbije neće pomiriti sa državnom nezavisnošću Crne Gore. Tim pre što je upravo u Crnoj Gori, odnosno odlaskom Crne Gore iz državne zajednice sa Srbijom, ključno umoren velikodržavni projekat srpskog nacionalizma. Hrvatska je tu bila periferna, dok su srpski nacionalisti u BiH taj cilj tek delimično ostvarili”, kaže Milivoj Bešlin. “Nažalost, deo građanske Srbija koja ‘slavi’ Zorana Đinđića, u Crnoj Gori danas zastupa interese kolumniste novina Zemunskog klana, kriminalne organizacije koja je 12. marta 2003. ubila premijera Srbije; podržava opskurne ruske marionete i ekstremne nacionaliste; četničke vojvode; Miloševićeve i Koštuničine ambasadore; ratne huškače iz devedesetih, koji su, iako umiveni, ostali suštinski na svojim ranijim ideološkim pozicijama. Ti se ljudi danas rugaju sa hapšenjem grupe koja je 16. oktobra, baš na dan izbora, došla iz Srbije.”

 

DANI: Da li Vas je iznenadio upad te grupe u Crnu Goru?

BEŠLIN: Nije. Naročito imajući u vidu otvorene pretnje crnogorskom rukovodstvu koje su dolazile iz Rusije. Podsećam vas da su na desetu godišnjicu obnove crnogorske nezavisnosti (maj 2016.) desničarsko-nacionalistički i rusko-kvislinški mediji i intelektualaci u Srbiji počeli da šire narative koji su doslovno “proricali” nestanak Mila Đukanovića, nakon čega će, naravno, sve u Crnoj Gori opet biti - srpsko. To sam tumačio ne samo kao poziv na fizičku likvidaciju čoveka koji je personifikacija crnogorske državnosti nego i konačno odvraćanje Crne Gore od njenog prozapadnog kursa. Kada se stvori takva atmosfera, izvršioce radova je lako pronaći. Uostalom, zar to nije obrazac po kojem je dehumanizovan, prokazan, a onda i ubijen premijer Srbije Zoran Đinđić? Matrica je gotovo identična: ekstremno desničarski krugovi, dakle, idu na najbrutalniju satanizaciju Crne Gore, u kojoj se zaziva čak i fizička likvidacija njenog lidera; istovremeno, većina umerenih građanskih krugova i nezavisnih medija sa gomilom predrasuda, stereotipa, nipodaštavanja, prezira i kolosalnog neznanja o mogućoj ugroženosti Đukanovića i Crne Gore govori kao o još jednoj manipulaciji “korumpiranog autokrate”. Koliko su samo suza prolili svi ti građanski mediji i intelektualci za Đinđićem, iako su, dok je bio živ, baš oni o njemu pisali onako kako danas pišu o Đukanoviću. Pogledajte arhive!

 

DANI: Nisu mi potrebni arhivi, veoma dobro se sjećam da su se ti mediji, autori i urednici rugali svima koji su upozoravali na to da je Zoran Đinđić i fizički ugrožen. Uostalom, pogledajte šta, recimo, o upadu terorističke grupe u Crnu Goru danas piše nekadašnji urednik Blica Veselin Simonović: to je ista matrica.

BEŠLIN: Veliki evropejci i zapadnjaci - veoma često čak i mediji u vlasništvu zapadnih kompanija - pa i borci protiv nacionalizma, promoteri građanskih vrednosti “gaze” balkansku paradigmu crnogorskog društva koje nije zasnovano na etničkom nacionalizmu, na ekskluzivitetu ideologije krvi i tla. Crna Gora je danas paradigma pokušaja izgradnje nadnacionalne državne integrativnosti: to je jedina balkanska država u kojoj se, u izvesnom smislu, primila formula ustavnog patriotizma i građanske jednakosti. Jedino u Crnoj Gori nacionalizam nije temeljna legitimacijska odrednica. Sledstveno tome, jedino u njoj nema sistematske i državno inspirisane revizije istorije i rehabilitacije kvislinštva i fašizma iz Drugog svetskog rata. Od svih postjugoslovenskih država, samo se u Crnoj Gori ratnim zločincima i kolaboracionistima ne dižu spomenici, a ako se takva mogućnost sa neke strane i pojavi, komunalne službe ga uklone onako kako bi se to desilo i kako se dešava u pristojnijem delu sveta. Jedino u Crnoj Gori ni jedan zlikovac i ubica iz ratova 90-ih nije proglašavan za heroja. Jedino je ta najmanja jugoslovenska republika u svoje temelje, objektivno i stvarno, ugradila proslavljene tradicije jugoslovenskog antifašizma. Što, pored ostalog, ima smisla i zato što je Crna Gora, delom i sopstvenom krivicom, izgubljenu državnost 1918. vratila kroz Trinaestojulski ustanak i antifašističku borbu, što je i potvrđeno odlukama Crnogoske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja 1944. i 1945.

Svi navedeni principi nisu nastali sami od sebe, već su rezultat dobro promišljene i vešto vođene politike. Dodamo li tome kurs modernizacije, zaista brzih evropskih integracija, činjenicu da je Crna Gora danas pred vratima NATO-a, ostaje pitanje zbog čega svi ti građanski krugovi u Beogradu to ne prepoznaju kao vrednosti, već se podleže predrasudama, stereotipima i kriminalizaciji Crne Gore kao iz najboljih dana Miloševićeve i Koštuničine anticrnogorske propagande. Pa, to je država, jedina na Balkanu, koja je bar kako se sada čini i za neko duže vreme, dobila bitku protiv nacionalizma, izgradivši identitet s one strane njemu imanentnih matrica. Naravno, to ne znači da crnogorskog nacionalizma nema...

 

DANI: Ima ga, da Vam pomognem.

BEŠLIN: Ima, ali on, ponavljam, nije ključna politička legitimacija.

 

DANI: Premijer Aleksandar Vučić čestitao je pobjedu svom hrvatskom kolegi Andreju Plankoviću, ali ne i Milu Đukanoviću, iako su odnosi Crne Gore i Srbije idilični, “najbolji nakon SFRJ”. Otkud to?

BEŠLIN: Zvanična i nezvanična Srbija, kontrolisani i tzv. nezavisni mediji nisu pokazivali veću zainteresovanost za predizborne prilike u Crnoj Gori. Što je čudno, budući da se po ko zna koji put u istoriji ne samo simbolički upravo preko Crne Gore prelamala i sudbina Srbije.

 

DANI: U kojem smislu?

BEŠLIN: Da je kojim slučajem u Crnoj Gori pobedila rusofilska, antievropska i nacionalistička opozicija, od Crne Gore bi bio napravljen ruski nosač aviona na Mediteranu, čime bi se do neslućenih razmera pojačali i interesovanje i pritisak na Srbiju i Balkan. Koji ni sad nisu mali. Onaj ko ne razume geopolitičke igre oko Balkana i pokušaje da se preko pokorenih Crne Gore, Srbije, dela BiH i Makedonije (u slučaju da ponovo pobedi Nikola Gruevski) zabije klin između istočnog i južnog krila NATO-a, taj ništa ne zna. Naravno, reč je o legitimnom ruskom interesu, ali - koliko treba mudrosti da bi političke elite ovih država, u ovakvom odnosu snaga, sebe stavile u pozicije piona i sprovodnika tuđih interesa? Po mom sudu, to je način da se od Balkana pravi nova Sirija.

A čestitke pobedniku? Zaista ne razumem zbog čega je izostala Vučićeva čestitka Đukanoviću, iako je jasno da je pobeda crnogorskog premijera daleko ubedljivija od, recimo, Plenkovićeve koju pominjete. Demokratska partija socijalista (DPS) je na izborima osvojila dvostruko više glasova od drugoplasiranog Demokratskog fronta (DF). Ne bih, dakle, konfabulirao zbog čega je ta čestitka izostala - da li je to reakcija na hapšenje terorističke grupe u Crnoj Gori, je li to još jedan ustupak Rusiji ili...? U svakom slučaju, veoma je dobro da su predstavnici proevropske opozicije Srbije - Demokratska stranka, Liga socijaldemokrata Vojvodine i Liberalno-demokratska partija te čestitke uputili.

 

DANI: Kako Vi tumačite rezultate izbora u Crnoj Gori? Jeste li očekivali pobjedu DPS-a?

BEŠLIN: Jesam. Uprkos činjenici da se u Crnoj Gori 16. oktobra vodila teška i, usuđujem se reći, neravnopravna bitka za opstanak crnogorske države, za njen suverenitet, za očuvanje orijentacije evroatlantskog puta u budućnosti, za karakter budućeg crnogorskog društva... U Crnoj Gori se ovoga puta odlučivalo o tome hoće li ta nekadašnja najmanja jugoslovenska republika nastaviti svoj prozapadni, reformski kurs, ideju međuetničkog sklada i dalje izgradnje nadnacionalnog državnog identiteta koji je inkluzivan prema svim građanima bez obzira na veru i naciju ili će se, pak, svesti na antagonizovane nacionalizme, svojevrsnu balkanizaciju, gubitak suvereniteta, odustajanje od reformi i evroatlantskog kursa pod dominacijom imperijalne autokratije iz Kremlja i njenih gubernatora na terenu. Rezultat tih izbora i nesumnjiva pobeda DPS-a na platformi prozapadnog kursa ubrzane modernizacije Crne Gore i uključivanja u klubove najrazvijenijih država sveta (EU i NATO) odgovor je Rusiji, koja je uložila ne mala sredstva i služila se ogromnim pritiskom ne bi li Crnu Goru usmerila ka svojim političkim prioritetima. I to nije ništa čudno: tako to rade velike zemlje. Ipak, čudi kako je Moskva za sprovođenje tog svog nauma našla toliko “dobrovoljnih izvršilaca” svojih ciljeva u samoj Crnoj Gori. Pored onih koje sam već pomenuo, tu mislim i na Socijaldemokratsku partiju (SDP) Ranka Krivokapića i URA Žarka Rakčevića, koji su, kao nekada prozapadni politički subjekti, sada, očito, prešli na suprotnu stranu, praveći na taj način brešu, tj. otvorenu mogućnost za ruski uticaj i izazivanje nestabilnosti ne samo u Crnoj Gori nego i na Balkanu.

 

DANI: Mogu li se tom savezu priključiti i stranke manjinskih naroda, šta mislite? Šef DF-a Andrija Mandić protekle je nedjelje zamolio reisa Islamske zajednice u Crnoj Gori Rifata Fejzića da ubijedi Bošnjačku stranku da sa njim, Krivokapićem, Rakčevićem i ostalima napravi novu crnogorsku Vladu i tako razvlasti vladajući DPS.

BEŠLIN: Nije li upravo nosilac titule četničkog vojvode Andrija Mandić pre nekoliko godina pokušao da podigne spomenik Pavlu Đurišiću, komandantu četničkih jedinica koje su u Drugom svetskom ratu izvršile najmasovnije pokolje nad muslimanskim civilima u Sandžaku i u Hercegovini? U arhivima su sačuvani brojni Đurišićevi izveštaji o masakrima nad hiljadama Muslimana u kojima se hvali svom komandantu Draži Mihailoviću. Upravo zbog masovnosti i sistematičnosti u pokoljima Đurišićevih jedinica, zločini četnika prema Muslimanima imaju razmere genocida. E, sad da baš najveći poštovalac Pavla Đurišića u Crnoj Gori dobije podršku reisa, bilo bi teško shvatljivo, čak i za balkanske prilike.

Sa druge strane, posmatrajući šta se sve na crnogorskoj političkoj sceni događalo nakon 16. oktobra, ne mogu a da ne primetim da je ova široka opoziciona koalicija naizgled ideološki suprotstavljenih i veoma heterogenih političkih subjekata prihvatila pravila igre, učestvovala na izborima; njihovi su predstavnici na terenu potpisali zapisnike na biračkim mestima (nisu koristili institucionalne mehanizme žalbe) i, kada im se rezultat nije svideo, rekli su - igra ne važi. Znate, vi možete odbaciti model parlamentarne predstavničke demokratije, negirati sva njegova pravila i procedure, ali onda se pred društvo mora postaviti pitanje - šta je alternativa. Predstavnička demokratija, parlamentarni sistem smišljen je kao najmanje loš model prevazilaženja i rešavanja društvenih sukoba. Ako ga odbacite, vraćete se u razdoblja istorije kada su se društveni sukobi rešavali toljagama ili puškama. I to je u redu, samo onda to morate otvoreno i da kažete. Istoričar sam 20. veka koji je, nažalost, prepun takvih primera. Imate ETA, IRA, potom FARK u Argentini, koji već decenijama vodi oružanu borbu protiv vlade. Ako odbacite metode i mehanizme parlamentarne demokratije, ostaje vam, dakle, da odete u šumu. Nema trećeg. A ako prihvatate pravila igre, morate priznati rezultat, čak i onda kada izgubite. Što opozicioni lideri ne žele. Umesto toga, traže smenu pobednika, pokušavajući da Crnu Goru pretvore u repliku Enver Hodžine Albanije u 21. veku - izolovane države mimo sveta, koju bi, poništivši rezultate referenduma, ponovo vratili pod okrilje Srbije, i to kao njen 25. okrug.

 

DANI: Uprkos Krivokapiću i Rakčeviću?

BEŠLIN: Uprkos njima, koji će, sa svojih ukupno šest mandata, u toj koaliciji uvek biti - manjina. Naprosto, njihov stav, ma kakav on bio, neće imati nikakvu snagu.
Sa druge strane, moram da kažem da donekle imam razumevanje i za crnogorsku opoziciju...

 

DANI: Zašto?

BEŠLIN: Zato što je zaista teško voditi ravnopravnu političku borbu sa Milom Đukanovićem, koji je, po mom sudu, verovatno jedini državnik na nestabilnom evropskom jugoistoku. Uostalom, pogledajte šta su istorijski dometi Đukanovićeve dvoipodecenijske vlasti! Obnovio je crnogorsku državnost, i to mirnim putem i uz poštovanje najviših demokratskih standarda.

”Od svih referenduma na ex-yu prostoru koji su bili demokratski, ni jedan osim crnogorskog nije bio i liberalan, dakle, sprovođen u fer atmosferi ravnopravne političke i medijske utakmice”, ocenio je nedavno profesor Dejan Jović.

Moderna crnogorska nacija, koja je, iako je i ranije imala jasan etnički potencijal, oblikovana u 20. veku, nije prošla sve podrazumevajuće faze svog konstituisanja u drugoj Jugoslaviji. Tek kroz višegodišnji proces obnove državnosti crnogorska nacija doživela je potpunu emancipaciju. I to je zasluga Mila Đukanovića. Pritom, model te nacije je, ponavljam, oblikovan više po ugledu na zapadne postulate državnog identiteta, državljanstva i ustavnog patriotizma, nego etnonacionalističkog ekskluzivizma, karakterističnog za sve ostale balkanske nacije. Oprostite, ali takvi istorijski dometi i procesi, uprkos svim ogradama, svoga nesumnjivog nosioca moraju staviti u rang koji u Turskoj ima Kemal Ataturk. Na tom gustom situ crnogorske istorije u poslednja dva veka sigurno će ostati četvorica vladara iz dinastije Petrovića, Milovan Đilas i - Milo Đukanović. U to nemojte sumnjati.

Naravno, mogu da se složim sa glasovima koji traže političke promene i dalju demokratizaciju Crne Gore, koja još nije konsolidovana demokratija. Ipak, kad o tome sudite, morate da pogledate istorijska polazišta...

 

DANI: Koja istorijska polazišta?

BEŠLIN: Kakve su istorijske osnove crnogorske demokratije? Kada je to u istoriji Crna Gora bila demokratskija? Najzad, morate pogledati region, okolne zemlje. Koja je od njih toliko odmakla u demokratizaciji u odnosu na Crnu Goru? Hoću da kažem da se u istoriji stvari uvek moraju stavljati u vremenski i prostorni kontekst i posmatrati longitudinalno, u široj vremenskoj i prostornoj perspektivi. Bez toga, u analizama ostajete površni i provincijalni.

 

DANI: Nakon poraza na izborima u Crnoj Gori, kako će se Moskva ponašati prema Srbiji? Šta očekujete?

BEŠLIN: Pobeda prozapadnih snaga u Crnoj Gori u izvesnoj meri olakšava položaj Srbije i donekle ublažava pritisak na nju. Doduše, i medijski i ekonomski i obaveštajno i vojno Rusija je u Srbiji već dovoljno prisutna. U tom smislu, ruski pritisak na Srbiju se pojačava, s tim da to više nije samo “meka moć”, već i mnogo konkretnije stvari. Za sada, Srbija ne pruža neki organizovan otpor Moskvi, kao što to čini Crna Gora. Naprotiv, stvara se utisak da se Beograd sve više okreće Rusiji, dok su kontrolisani mediji naglašeno antievropski i neprijateljski prema Zapadu. Odijum prema NATO-u je veći nego nakon bombardovanja 1999. U takvim okolnostima kao da se sve više stvara jaz između nominalno proklamovane proevropske agende Vlade i raspoloženja javnog mnenja koje se okreće na suprotnu stranu. Dodate li tome i predsednika države Tomislava Nikolića i šefa diplomatije Ivicu Dačića, koji se stavljaju u ulogu tumača i zaštitnika ruskih interesa, jasno je da ruski pritisak na Vladu Srbije postaje sve ozbiljniji. Pokušaji da se izađe iz navedene konstelacije su nedovoljni, a odgovori koji se daju na tu vrstu pritisaka se, za sada, dosta razlikuju od onih koji su viđeni u Crnoj Gori. Ne bih se usudio da anticipiram kako će to izgledati u budućnosti.

 

AKTUELNOSTI

STRANA 2/5 ::: 1 | 2 | 3 | 4 | 5

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Copyright * Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji - 2008

Web Design * Eksperiment