NASLOVNA
- AKTUELNOSTI -

AKTUELNOSTI

 

AKTUELNOSTI

STRANA 2/5 ::: 1 | 2 | 3 | 4 | 5

INFO   :::  Naslovna - Aktuelnosti > Aktuelnosti arhiva - STRANA 2 > Bešlin: Svaka priča o prošlosti je krčenje puta za...

 

Bešlin: Svaka priča o prošlosti je krčenje puta za budućnost

Srbijanski historičar smatra da stabilna društva, koja su načisto sa samima sobom, ne prakticiraju revizionističke politike i ne dopuštaju sebi relativizaciju i normalizaciju fašizma.

 

Piše: Saida Mustajbegović

8. septembar 2017, AlJazeera

 

 

Nedavno su u izvještaju United States Department of State o kršenju prava za vjerske slobode u 2016. godini potcrtani i procesi rehabilitacije i relativizacije ratnih zločina i ratnih zločinaca iz Drugog svjetskog rata u Srbiji i Hrvatskoj. Historičar Milivoj Bešlin, koji je studirao, magistrirao i doktorirao historiju u Novom Sadu, govori o Instrukciji Dragoslava - Draže Mihailovića svojim komandantima 1941. godine te ironiji historije - ploči s ustaškim pozdravom i to baš u Jasenovcu... Navodeći konkretne primjere i kontinuirane trendove od Drugog svjetskog rata do danas, on zaključuje da "kako se sećamo prošlosti nam govori kakav karakter društva želimo da gradimo u budućnosti."

U fokusu istraživačkog rada ovog srbijanskog historičara su političke i društvene historije druge Jugoslavije i pokušaji reformi u njoj. Bešlin je istraživao i  uzroke posljedice nacionalizma u Jugoslaviji, kao i sovjetsko-jugoslovenske odnose.

 

Nerijetko se čuju stavovi da su ratovi devedesetih godina posljedica dešavanja u Drugom svjetskom ratu. Slažete li se s takvim konstatacijama?

- Svaki rat, kao i svaki istorijski proces, koliko je autentična pojava uslovljena brojnim faktorima, toliko i derivat delovanja različitih sila u savremenosti, ali i nasleđa iz prošlosti. Ratovi 90-ih nisu nikakav nastavak Drugog svetskog rata, oni su proizvod političkih i intelektualnih elita i velikodržavnih projekata, koji su se konstituisali sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka. Naravno, možete u raznim teritorijalnim pretenzijama, tendencijama za etnički čistim velikodržavnim tvorevinama... uvek da uočite i neke kontinuitete koji su postojali i tokom Drugog svetskog rata u Jugoslaviji. Ali, da su ratovi 90-ih nužno proistekli iz Drugog svetskog rata, to naravno nije nešto što bi se moglo uverljivo braniti. Ali, kažem, određene idejne kontinuitete možete videti. Naprimer, tendencija srpskog i hrvatskog nacionalizma da teritorijalno raskomadaju Bosnu i Hercegovinu i da je etničkim čišćenjem "prilagode" svojim intencijama, to je sasvim lako uočljiv kontinuitet.

 

S druge strane, pokušavamo li danas kroz događaje iz devedesetih godina učitati ili iščitati historiju 20 stoljeća?

- Jedna od većih grešaka je istoriju jugoslovenske države i društva interpretirati sa stanovišta njihovog raspada. To je naopak način gledanja na istoriju, koja je uvek kompleksnija nego što se to intelektualnim i političkim elitama danas čini. Istorija Jugoslavija nije sadržana samo u njenom raspadu i ratu, iako su i oni deo te naše zajedničke istorije. Čak, ako mene pitate, mislim da je istoriju postjugoslovenskih ratova (jer Jugoslavija od 1991. godine više ne postoji) najispravnije svrstati ne u epohu jugoslovenske istorije, već one koja dolazi posle nje. Ratovi, agresije, zločini, mržnja, genocid... Sve to pripada istoriji ovih korumpiranih nacionalnih državica nastalih raspadom Jugoslavije, a ne jugoslovenskoj istoriji.

 

Četiri godine nakon 5. oktobra i svrgavanja Slobodana Miloševića sa vlasti Srbija je usvojila Zakon kojim se izjednačavaju prava četnika i partizana, dok je 2015. rehabilitiran Draža Mihailović, a ove godine Kalabić. Kako je Srbija došla u situaciju da su fašisti i antifašisti izjednačeni?

-  Ne rehabilituje srpski nacionalizam, kao vladajuća ideologija, četnike zbog istorijske istine, kako tvrde, ne čak ni zbog samih četnika i njihovog komandanta, već prevashodno zbog toga da bi njihova ideologija nastavila da živi. Jer, kada Draža Mihailović u Instrukciji svojim komandantima Đorđu Lašiću i Pavlu Đurišiću (20. decembar 1941. godine), piše: "...stvoriti Veliku Srbiju ... čišćenje državne teritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata ... čišćenje Sandžaka od muslimanskog življa i Bosne od muslimanskog i hrvatskog življa..." teško da ima nekoga ko ne prepoznaje neprekinuti idejni kontinuitet izražen kroz nepromenjene ciljeve nacionalističke ideologije, do ratova devedesetih.

To je ključ, rehabilitovati ratnu politiku poslednjih ratova. I ova i mnoge druge tendencije u Srbiji idu za tim da se rehabilituju ne protagonisti Drugog svetskog rata, već kreatori i izvršioci ratne politike iz 90-ih. Većinska intelektualna i politička elita u Srbiji ne miri se sa svojim ratnim porazima i ne smatra sadašnje granice na Balkanu konačnim, a rat definitivno završenim. Imperijalna Rusija, nažalost, u svemu tome ima vrlo destruktivnu ulogu, jer podstiče te revanšističke težnje.

 

Koncentracioni logor Jasenovac nerijetko se koristi u dnevnopolitičke svrhe i čuju se dosta oprečne 'istine'. Posljedica toga je i nedavno okačena ploča na kojoj je ispisano 'Za dom spremni'. Šta historija kaže o Jasenovcu?

- Istorija kao nauka ima nepodeljeno mišljenje da je Jasenovac jedan od nastrašnijih logora smrti na teritoriji Jugoslavije, pa i porobljene Evrope u Drugom svetskom ratu. Broj ubijenih civila, pre svega Jevreja, Srba i Roma, i metodi kojima su ljudi mučeni su svedočanstvo o teško uporedivoj zločinačkoj i genocidnoj prirodi ustaškog režima. Strahote počinjene u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj ne bi smele da trpe bilo kakve istorijske, političke ili moralne relativizacije. Svaka relativizacija fašizma, svako poređenje fašizma sa bilo kojim drugim sistemom ili ideologijom njega nota bene normalizuje. Sve ove opasne tendencije prisutne su u hrvatskom društvu i ostavljaju vrlo ružnu sliku o njemu. Opasna je ironija istorije da vi sve se pozivajući na pravnu državu ne možete da uklonite ploču sa ustaškim pozdravom, i to baš u Jasenovcu. Da ne pominjemo spomenike i ulice masovnim ubicama iz ustaškog pokreta, demonizaciju partizanskog antifašizma, pa sve do spomenika osuđenom teroristi i ubici [Miri] Barišiću.

 

Koliko je važno ispričati činjenice o Jasenovcu i sličnim mjestima?

- Veoma je važno. I zbog žrtava, zbog prošlosti, ali i zbog budućnosti. Znate, to kako se sećamo prošlosti nam govori kakav karakter društva želimo da gradimo u budućnosti. U događaje, pojave i procese iz prošlosti neminovno se učitava i savremeni smisao. Tako da je svaka priča o prošlosti i krčenje puta za budućnost. A ako se jasno vrednosno ne odredite prema fašizmu, genocidu, onda stvarate pretpostavku da nam se ponove najmračnije stranice istorije.

 

Koje su moguće posljedice već navedene revizionalističke politike u regionu općenito?

- Ozbiljne države sebi ne dopuštaju ovakve gafove i igranja sa najtragičnijim stranicama svetske, ali i vlastite istorije. Društva koja su nesigurna u vezi sa svojom savremenošću, koja traže svoj identitet za budućnost, to rade. Stabilna društva, koja su načisto sa samima sobom, ne praktikuju revizionističke politike i ne dopuštaju sebi relativizaciju i normalizaciju fašizma. Ako im se to i desi, imaju mehanizme da marginalizuju takve negativne pojave. Fašizam nije pobeđen 9. maja 1945. godine. Opasna je iluzija verovati u to. On se javlja uvek iznova i moguć je u svakom društvu, posebno u vremenima kriza i tamo gde su posebno snažne nacionalističke ideologije. Autoritarni nacionalizam je pogonsko gorivo svakog fašizma. A kada pogledate snagu tih nacionalizama u našem regionu, onda je jasno zbog čega je istorijski revizionizam uzeo maha.

 

Prije pet godina u Minhenu je započeta izgradnja spomenika koji bi trebao biti podsjetnik na fašizam u Drugom svjetskom ratu. Postojao je - postoji manji, ali su se vlasti odlučile napraviti novi, većih gabarita, kao odgovor neonacistima. Imamo li i na Balkanu sličnih primjera suočavanja sa zločinima vlastitog naroda?

- Ima pokušaja u nekim segmentima društva. Sva ova društva su pluralna i dominantne tendencije nisu i jedine. Ali, dok su pozitivni primeri svedeni na retke oaze etike i normalnosti, dominantni delovi potjugoslovenskih država sa svojom silom i novcem idu u suprotnom smeru od ovog nemačkog koji ste naveli. Pozitivan primer u našem regionu svakako je Crna Gora, koja jedina, kao društvo, makar u svojim većinskim opredeljenjima, nije dopustila poigravanje sa istorijskom naukom i relativizovanje relacija fašizam - antifašizam, kao jedine vododelnice u Drugom svetskom ratu. Samo još tamo ako i niknu spomenici osuđenim ubicama ili ratnim zločincima (Puniša Račić, Pavle Đurišić...) država šalje komunalnu inspekciju, koja ta obeležja šalje na smetlište i u stvarnom i u simboličkom smislu.

 

AKTUELNOSTI

STRANA 2/5 ::: 1 | 2 | 3 | 4 | 5

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Copyright * Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji - 2008

Web Design * Eksperiment