|
Pod ovim naslovom objavila je Latinka Perović, čiji je doprinos
istorijskoj književnosti Srbije neuporediv sa bilo čijim danas, sa
lepom posvetom („Univerzitetskoj biblioteci ’Svetozar Marković’ u
Beogradu, koja je godinama bila moje skrovište“; 668 strana), o
kojoj mlada, književno darovita i veoma obrazovana istoričarka
Dubravka Stojanović, u tekstu Gorko, ali ne bez nade, kaže:
„Ova knjiga Latinke Perović će biti nezaobilazna literatura za onoga
ko bude želeo da pronikne u najdublje kontroverze srpskog društva,
prošlosti i sadašnjosti i o njegovim ograničenjima, da razume njene
dominantne tokove, kontinuitete i diskontinuitete. Ona govori o
potencijalima srpskog društva i njegovim ograničenjima, slika je
svih naših otvorenih i zatvorenih vrata.
Gorka je, ali ostavlja nadu[...]
Pre svega zato što pokazuje da je u srpskoj prošlosti alternative
uvek bilo.
Knjiga koju smo dobili je kruna višegodišnjeg rada vodeće srpske
istoričarke koja je svoje istraživanje posvetila kontinuitetu
političke misli u Srbiji od sredine 19. veka do danas i koja je,
kroz impozantan broj objavljenih studija i knjiga, rekonstruisala
dominantne i alternativne tokove srpske istorije. Ova knjiga je neka
vrsta sumiranja svih prethodnih istraživanja Latinke Perović i
njenih dubinskih uvida u srpsku prošlost i sadašnjost.
Prvi pogled na sadržaj ove knjige pokazuje da je pred nama zbirka 13
portreta pojedinaca koji su ostavili značajan trag u srpskoj
politici, mnogi od njih i u kulturi. Analizirane ličnosti su
dolazile iz različitih sredina i struka a u politiku su ulazile u
različitim vremenima i istorijskim okolnostima. Neki već pre Drugog
svetskog rata, neki zbog rata, neki u vreme socijalizma, neki u
vremenu krize socijalizma pred raspad Jugoslavije. Dokazali su po ko
zna koji put vezu između intelektualne i političke elite u Srbiji.
Zbog toga su slike srpskih intelektualaca i političara u ovoj knjizi
i slike srpskog društva u celini [...]
U prvom delu Latinka Perović piše o Dobrici Ćosiću... o polemici
između Dobrice Ćosića i Dušana Pirjevca 1962. godine... O Dobrici
Ćosiću i Sloveniji i Slovencima, ... o Titu.
U II delu piše o Marku Nikeziću, zatim o Koči Popoviću, o Milovanu
Đilasu, Ivanu Đuriću, Novaku Pribićeviću, Slobodanu Iniću, Ivanu
Stamboliću, Olgi Popović-Obradović, Simi Ćirkoviću, Zoranu Đinđiću,
Bogdanu Bogdanoviću i Radomiru Konstantinoviću – uvek sa maksimalnim
razumevanjem za svakog od ovih veoma različitih ličnosti, njihovih
pogleda i ponašanja u svetu politike i privatnom životu van svake
sumnje, njeni izuzetni eseji ostaće jedinstveni za buduća pokolenja
i našu istoriju.
Ne mogu da ostanem ravnodušna prema visokoj pismenosti, sjajnom
umeću kazivanja, visokoj retoričkoj sposobnosti Latinke Perović. I u
tom pogledu ostaće jedinstvena među našim istoričarima, zauvek,
sigurna sam.
Treći deo knjige čine analize koje je Latinka Perović posvetila
svakoj ličnost koje su predstavljene u ovoj knjizi, u kojima autorka
proučava njihove najvažnije ideje, postupke i političke sudbine.
Budući da ih je sve poznavala, Latinka Perović je unela ličnu notu
koja ima izuzetnu vrednost svedočanstva. Zbog toga je ova knjiga
jedinstvena, ona je istovremeno istorijski izvor i literatura.
Neke analizirane ličnosti su poreklom sa sela, neke dolaze iz
elitnih beogradskih porodica, neke su završile najviše škole, druge
nisu imale visoko obrazovanje. Ipak, svi su stigli do vrha, odakle
su delovali na društvo u meri u kojoj je to bilo moguće, menjali ga,
kreirali javno mnjenje, stvarali istorijske šanse ili ih gasili.
Njihove biografije, njihova dela i postupci slika su dominantne
vertikale u srpskoj politici, i njene alternative, ali ih povezuje
to što su odražavali ključne dileme srpskog razvoja. Latinka Perović
ukazuje da su odnosi među njima zapravo odnosi većinskog i
manjinskog, dominantnog i neželjenog, čime reflektuju stvarne odnose
u društvu, i to ne samo u onim u kojima su delovale nego, kako
naglašava Latinka Perović, u ukupnoj srpskoj istoriji. To je procep
koji se ne može premostiti i preko kojeg kao da prelaza nema. On
deluje kao sila koja sprečava svaki razvoj i svaki napredak ove
zemlje. Na njegovim polovima nalaze se ličnosti obrađene u ovoj
knjizi kao njegovi izrazi i njegovi simboli.
Po istraživanjima Latinke Perović pravi simbol dominantnih idejnih i
političkih struja u Srbiji je Dobrica Ćosić. Tom piscu i političaru
ona je posvetila svoje naučne radove, proučavajući ga kao vodećeg i
najuticajnijeg ideologa, koji je povezao različite grupe
intelektualaca sa političarima i državnim aparatom, koji je bio
ključna ličnost u vremenu socijalizma i sve vreme nakon njegovog
kraha. On je na taj način povezao različite epohe i naizgled
nespojive krugove uticajnih ljudi koji su odredili sudbinu i Srbije
i Jugoslavije. Zbog toga, Latinka Perović njega stavlja u centar
svih zbivanja, od trenutka kad je bio privilegovan član elita koji
je odlazio na Goli otok.
U uvodu Nastanak, struktura i naslov knjige, u tekstu Otvorena
zahvalnost onima koji su mi pomogli, Latinka Perović kaže:
„Za ovu knjigu dugujem mnogima i mnogo: Univerzitetskoj biblioteci
Svetozar Marković u Beogradu, Narodnoj biblioteci Srbije, Biblioteci
grada Beograda, Biblioteci Pravnog fakulteta u Beogradu.
Arhivu Srbije, Arhivu Srpske akademije nauka i umetnosti, Arhivu
grada Beograda, Rukopisnom odeljenju Matice srpske u Novom Sadu.
Helsinškom odboru za ljudska prava u Srbiji sa kojim sam sarađivala
u priređivanju i objavljivanju knjiga pripadnika intelektualne i
političke elite u Srbiji koji su našli mesto u ovoj knjizi.
Porodicama ovih ličnosti koje su mi pomogle da preciziram njihove
biografske podatke i utvrdim stanje njihove zaostavštine.
Koleginicama i kolegama sa kojima sam bila u stalnoj debati, ali i
sa onima u bivšoj Jugoslaviji koji su mi pomogli da proverim
recepciju pomenutih ličnosti i izvan Srbije.
Hrvatskom književnom istoričaru i teoretičaru Stanku Lasiću koji
živi u Parizu. Kroz dugogodišnju prepisku bili smo stalno u
dijalogu. Njegovo znanje, iskustvo i podrška bili su nezamenljivi.
Recenzentima, prof. Dubravki Stojanović i dr Milanu Subotiću, kojima
sam sa velikim poverenjem predala rukopis knjige.
Publicisti i novinaru Mijatu Lakićeviću, koji je na razne načine
podržavao rad na knjizi.
Kolegi Milivoju Bešlinu koji je izvršio redakturu obimnog rukopisa i
ujednačio tekstove koji su pisani tokom petnaest godina.
Nesebičnom Nebojši Tasiću za elektronsku verziju rukopisa i svu
pomoć bez koje ne bi bilo ne samo ove moje knjige.
Najzad, ali ne i na poslednjem mestu, mojim sinovima, Mirku i Ivanu
Peroviću koji sa zajedno sa svojim porodicama, odavno prestali da me
savetuju da se manje trošim ...“
Pošto nisam istoričarka, moglo bi izgledati čudno što prikazujem ovu
knjigu. Ali verujem da će svima koji je budu uzeli u ruke, biti
podjednako zanimljiva i poučna kao i meni.
Milica Nikolić |
